Stevige uitspraken

Volgens aartsbisschop Wim Eijk zijn de veroordelingen die het concilie van Trente over protestanten uitsprak, nog “onverkort” geldig. Dat zijn nogal stevige uitspraken, waarop eveneens heftig werd gereageerd door Gerrit de Fijter van de Nationale Synode: “het betonrot in de oecumene”. Dat gaat hard tegen hard, maar Eijk is begonnen, nietwaar?

Protestants

Het meest opvallend aan de uitspraken van Eijk vind ik dat hij zo ‘protestants’ met de kerkgeschiedenis omgaat: het staat er, het is niet herroepen, dus is het zo. Zo zijn er veel protestanten, met name in de lezerskring van het Reformatorisch Dagblad, dat het interview met Eijk publiceerde. Niet herroepen betekent: er nog altijd achter staan.
Op college betrek ik graag de oude slogan van de Fortisbank (excuus voor alle associaties die dit weer oproept!) op de rooms-katholieke omgang met het leergezag en de onveranderlijkheid van de leer:

Solid partners, flexible solutions.

Eijk is wel solid, dat moeten we hem nageven, maar flexible? Niet bepaald. Het is voor de rooms-katholieke kerk, voorzover ik weet, niet zo gebruikelijk om uitspraken te herroepen, maar wel om ze in een nieuwe context te herinterpreteren en — waar nodig — af te zwakken. Bovendien lijkt Eijk tal van oecumenische gesprekken en processen gemist te hebben, zoals bijvoorbeeld op dit weblog te lezen valt.

Naïef

Wat ik een beetje vrees, is dat protestanten die toch al van mening waren dat Rome sinds Trente niet veranderd is, zich gestijfd zien in die opvatting. Maar zelfs in de woorden van Eijk is al enige afstand ten opzichte van Trente te bespeuren, zij het minimaal. In het gewraakte interview in het RD zegt hij dat hij geen oordeel wil vellen over personen, maar over leerstukken – ook het commentaar in het RD van gisteren wijst in die richting. Terwijl Trente wel degelijk personen veroordeelde.
Is het werkelijk zo “naïef” (de titel van het commentaar van het RD) om te veronderstellen dat de kerken van Rome en die van de Reformatie elkaar dichter naderen, en niet alleen op allerlei ethische punten? Inderdaad hoeven we er niet op te rekenen dat Rome allerlei kerkelijke uitspraken, waaronder die van Trente, zal herroepen. Toch zijn er al — al ben ik geen kenner — oecumenisch wel perspectieven op het punt van de rechtvaardigingsleer. Met een Duitse collega, kenner van Calvijns avondmaalsleer, kwam ik tot de conclusie dat ook de verschillen in de avondmaalsleer op zichzelf genomen mogelijk overbrugd kunnen worden. Maar ja, het grote struikelblok is en blijft de ambtsleer – die staat ook een toenadering rond het sacrament in de weg.

Heidelbergse Catechismus

Het zal me niet verbazen als in het spoor van de discussie over Eijks uitspraken ook opnieuw de scherpe woorden uit de Heidelbergse Catechismus weer langs komen:

Daarom is de mis in wezen niet anders dan een verloochening van het enige offer en het lijden van Jezus Christus en een vervloekte afgoderij. (HC antw. 80)

In de eerste Duitse uitgave van de HC stonden deze woorden niet. Ze zijn later toegevoegd als reactie op de veroordelingen van het Concilie van Trente. Ook toen was het al zo: zij zijn begonnen met veroordelen…
Over HC 80 schreef ik eerder een bijdrage in Ambtelijk Contact. Ambtelijk contact, mooie titel eigenlijk. Misschien aartsbisschop Eijk een proefabonnement cadeau doen?